Tìm hiểu về thời gian trong tác phẩm Truyện Kiều của Nguyễn Du (tt)

Bọn chúng đốt nhà, bắt cóc Kiều đi rồi bỏ một tử thi chết đuối bên sông vào đám cháy giả bày một vụ rủi ro hỏa hoạn. Nên khi Thúc Ông chạy đến thấy:

Hoạn Thư bắt Kiều ra đánh đàn:

“Bốn dây như khóc như than”

“Khiến người trên tiệc cũng tan nát lòng”

“Cùng trong một tiếng tơ đồng”

“Người ngoài cười nụ, người trong khóc thầm”

            Sau đó Hoạn Thư đưa Kiều ra Quan Âm Các làm “Ni Cô” với pháp danh Trạc Tuyền lo công việc giữ chùa và chép kinh.

“Nâu sồng từ trở màu thiền”

“Sân thu trăng đã vài phen đứng đầu”

            Như vậy trăng của mùa thu đã vài phen (vài tháng) chiếu qua sân. Vậy trăng mùa thu đã qua 2 tháng – đến tháng thứu 3 là tháng 9 năm sau. Hoạn Thư về thăm mẹ, nhân cơ hội này Thúc Sinh lẻn ra Quan Âm Các gặp Kiều. Hai người kể lể:

“Nói rồi lại nói, lời chưa hết lời”

“Mặt trông tay chẳng nỡ rời”

            Vậy chàng Thúc đã lẻn ra Quan Âm Các gặp Kiều vào ngày nào của tháng 9 đây? Ở đây ta thấy Ni Cô này thật là quá bê bối đã tu mà lửa lòng vẫn chưa tắt! Rồi Hoạn Thư xuất hiện, bà ta:

“Cười cười nói nói ngọt ngào”

“Hỏi: - “Chàng mới ở chốn nào lại chới?”

            Và chàng ta nói dối là: “Tìm hoa quá bước, xem ni cô chép kinh”. Hai vợ chồng uống trà rồi ra về. Nàng Kiều hỏi lại hoa tì thì được biết – Bà ta đến đã lâu.

“Rón chân đứng nép độ đâu nữa giờ”

“Rành rành kẽ tóc chân tơ”

“Chán tai rồi mới bước lên trên lầu”

            Nàng Kiều nghe vậy – “kinh hãi xiết bao”

“Nghĩ càng thêm nỗi sởn gai rụng rời!”

            Vì đáng lẽ khi bắt quả tang như vậy … người ta phải chau mày nghiến răng … chưởi mắng – túm đầu, đánh đập. Nhưng ở đây Hoạn Thư:

“Chào mời vui vẻ nói năng dịu dàng”

“Giận dầu ra dạ thế thường”

“Cười này mới thực khôn lường hiểm sâu!”

            Nàng Kiều tự nhủ”

“Thân ta ta phải lo âu

“Miệng hùm nọc rắn ở đâu chốn này”

            Và nàng quyết định trốn đi, nhưng vì sợ đói nên Ni Cô đã chôm chuông vàng, khánh bạc.

“Bên mình giắt để hộ thân”

“Lần nghe canh đã một phần trống ba”

“Cất mình qua ngọn tường hoa”

“Lần đường theo bóng trăng tà về Tây!”

            Trống ba là: Trống cầm canh đánh ba tiếng, tức là canh ba (nửa đêm) vậy Kiều đã trèo tường trốn đi vào lúc nửa đêm.

            Lần theo bóng trăng tà (xiêng) về hướng tây – đó là đêm – theo lịch Pháp. Sương giáng (sương rơi nhiều) nhằm vào ngày 24 tháng 10 Dương lịch hằng năm – tương đường với ngày 23 tháng 9 Âm lịch.

Vậy Thúc Sinh lẻn ra Quan Âm Các gặp Kiều là ngày 23 tháng 9 năm Gia Tĩnh thứ 6. Rồi đêm đó Kiều trốn đi.

“Mịt mù dặm cát đồi cây

Tiếng gà điếm nguyệt – dấu giày cầu sương

Canh khuya thân gái dặm trường

Phần e đường sá – phần thương dãi dầu!

Trời đông vừa rạng ngàn dâu”

            Tiếng gà điếm nguyệt: là gà gáy ở điếm canh dưới trăng.

Dấu giày cầu sương: là trên cầu sương rơi nhiều –  ướt đẫm in rõ dấu giày của Kiều đi qua vừa rạng sáng vẫn còn trông rõ.

Vậy Ni Cô đã trốn đi vào lúc 0 giờ đêm 24 tháng 9 năm thứ 6 Gia Tĩnh Triều Minh. Hôm sau:

XX .XÁC ĐỊNH NGÀY THÁNG KIỀU HOÀN TỤC VỀ NHÀ BẠC BÀ

            Sáng ngày 24 tháng 9. Kiều thấy xa xa:

- Rành rành Chiêu Ẩn Am ba chữ bài

            Kiều đến nơi gõ cửa. Trụ trì là Giác Duyên sư trưởng nghe tiếng rước mời vào. Kiều đã nói dối là ở Bắc Kinh đi cùng sư phụ sẽ đến sau. Rồi Kiều đưa chuông vàng khánh bạc ra và nói – Sư phụ:

- “Dạy đưa pháp bảo ra hầu sư huynh”

            Như vậy vào lúc nửa đêm Kiều đã là ni cô mà còn phạm giới ăn cắp. Đến sáng phạm thêm giới nữa là nói láo (vọng ngữ) – Ni cô Giác Duyên thấy Kiều:

“Thấy nàng thông tuệ khác thường

“Sư càng nể mặt nàng càng vững chân

“Cửa thiền vào tiết cuối xuân

“ Bóng hoa rợp đất, vẻ ngân ngang trời

“Gió quang mây tạnh thảnh thơi

“Có người đàn việt lên chơi cửa già

“Giở đồ chuông khánh xem qua

“Khen rằng: “- Khéo giống của nhà Hoạn nương!”

            Cuối xuân: là cuối mùa xuân đó là tháng 3 năm sau – Gia Tĩnh thứ 7, nhưng đó là ngày nào?

Người đàn việt: là người bổn đạo hay bố thí

Cửa già: là cửa chùa (vì theo tiếng Phạn già lam là chùa).

Nghe người bổn đạo nói vậy: ni sư

- “Giác Duyên thực ý lo lường

Đêm thanh mới hỏi lại nàng trước sau

Nghĩ rằng khôn nỗi giấu mầu

Sự mình nàng mới gót đầu bày ngay

            Đêm thanh là: đêm trăng sáng khoảng 14 – 15 hàng tháng. Như vậy đó là đêm 14 – 15 tháng 3 năm thứ 7 – Kiều thú thật cùng Sư trưởng Giác Duyên là chuông vàng khánh bạc nàng đã ăn cắp ở Quan Âm Các của Hoạn Thư.

- “Giác Duyên nghe nói rụng rời”

“Nửa thương nửa sợ, bồi hồi chẳng xong”

            Hơn nữa cửa Phật không hẹp hòi gì. Nhưng chờ nước đến chân rồi mới nhảy là khờ dại. Do vậy sáng hôm sau đó là: ngày 16 tháng 3 năm thứ 7 Gia Tĩnh.

            Sư Giác Duyên nhờ bổn đạo Bạc Bà.

“Nhắn sang dặn hết mọi đường

“Dọn nhà hãy tạm cho nàng trú chân

“Những mừng được chốn an thân

“Vội vàng nào kịp tính gần tính xa

            Đó là ngày Thúy Kiều “Hoàn Tục” về ở nhà Bạc Bà.

 XXI.  XÁC ĐỊNH THỜI GIAN BẠC HẠNH ĐƯA KIỀU LÊN KIỆU HOA ĐẾN NHÀ THỔ LẦN THỨ 2

Kiệu hoa đặt trước thềm hoa

Bên trong thấy một mụ ra vội vàng

Đưa nàng vào lạy gia đường

Cũng thần mày trắng cũng phường lầu xanh

Thoạt trông nàng đã biết tình

Chim lồng khôn lẽ cất mình bay cao!

                                                                                                                          (Còn nữa)

Trương Vĩnh Khánh