Home Home » Nghiên cứu » TÌM HIỂU THÊM VỀ THỜI GIAN TRONG TÁC PHẨM TRUYỆN KIỀU CỦA NGUYỄN DU

TÌM HIỂU THÊM VỀ THỜI GIAN TRONG TÁC PHẨM TRUYỆN KIỀU CỦA NGUYỄN DU

Thứ Bảy, 22 tháng 3, 2014
          Chúng ta đều biết “Đoạn trường tân thanh” hay còn gọi là truyện Kiều của cụ Nguyễn Du đã dựa theo truyện “Phong tình lục” của Trung Hoa để viết lên bằng thể thơ lục bát của Việt Nam.
Riêng bài viết này tôi xin nêu về thời gian trong tác phẩm mà từ xưa đến nay chúng ta chẳng mấy lưu tâm đến.

A.    TÌM HIỂU VỀ THỜI GIAN TRONG TÁC PHẨM
Qua từng câu riêng rẽ khi chúng ta mới đọc lên nghe chỉ như một câu tả cảnh hoặc một câu dẫn thường tình chẳng có gì đặc biệt. Thậm chí khi mới luận ra nghĩa thời gian trong đó, ta còn cảm thấy ngợ ngờ khi chưa thể tin ngay được.
Nhưng khi gắn kết tất cả những câu tả thời gian trong đó lại, ta thấy được là một mạch thời gian hết sức chính xác đã được miêu tả rất kín đáo mà cũng rất kỳ công. Đó phải là công việc có chủ ý hẳn hoi chứ không thể chỉ là do ngẫu nhiên mà thành được.
                   I.      CHỊ EM KIỀU ĐI THANH MINH VÀO NGÀY THÁNG NĂM NÀO?
Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chính chục đã ngoài sáu mươi
…
Thanh minh trong tiết tháng ba
Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh
…
Chị em sắm sửa bộ hành du xuân
Như vậy chị em của Thúy Kiều đi bộ để chơi xuân vào ngày “Thanh minh”.
Ở đây ta biết được thanh minh trong tiết tháng ba và mùa xuân đã qua trên 60 ngày rồi!
Vậy thanh minh là ngày nào? của tháng 3?
Ở đây cụ Nguyễn Du đã tả rất kỹ là:
Tà tà bóng ngã về tây
Chị em thơ thẩn dan tay ra về
            Như vậy sau một ngày chị em Thúy Kiều đi dự hội đạp thanh khi thấy bóng mặt trời ngã về tây thì chị em ra về đến nhà vào lúc:
Kiều từ trở gót trướng hoa
Mặt trời gác núi chiêng đà thu không
Gương nga chênh chếch dòm song
Vàng soi ngấn nước cây lồng bóng sân
Hải đường lả ngọn đông lân
            Như vậy Thúy Kiều về đến nhà là lúc mặt trời gác núi – chiêng thu không báo hiệu giờ đóng cửa thành và mặt trăng cũng vừa lên.
            Nhưng theo kinh nghiệm dân gian có câu đến nói về mặt trăng mọc như sau:
          “Ngày 16 vừa tối trăng lên”
      17 thảy giường chiếu trăng lên
      18 nám trấu .. trăng lên
      …
      21 nửa đêm trăng lên
            Vậy Kiều đã đi Thanh minh vào ngày 16 tháng 3 năm Gia Tĩnh thứ I của Triều Minh. Khi Kiều về nhà ngồi ngắm trăng lên – soi vào cửa sổ - phía trước có hòn non bộ trong hồ nước, có ánh trăng soi vào ngấn nước – và bóng cây hải đường lồng trên sân vì ngọn lả xuống nhà hàng xóm phía đông.
                II.      KIỀU RA THĂM VƯỜN VÀO NGÀY THÁNG NĂM NÀO?
Kiều đi thanh minh gặp Kim Trọng – tiếng sét ái tình nổ ra giữa hai người!
Người quốc sắc kẻ thiên tài
Tình trong như đã mặt ngoài còn e
Chập chờn cơn tỉnh cơn mê
Rốn ngồi chẳng tiện dứt về chỉn khôn
Bóng tà như giục cơn buồn
Khách đà lên ngựa người còn ghé theo
Dưới cầu nước chảy trong veo
Bên cầu tơ liễu bóng chiều thướt tha
            Khi về nhà Kiều nhớ Kim và chàng Kim cũng nhớ Kiều:
Chàng Kim từ lại thư song
Nỗi nàng canh cánh bên lòng biếng khuây
Sầu đong càng lắc càng đầy
Ba thu dọn lại một ngày dài ghê!
            Đối với chàng Kim một ngày thương nhớ dài như ba năm.
Bâng khuâng nhớ cảnh nhớ người
Nhớ nơi tri ngộ vội dời chân đi
…
Nghề riêng nhớ ít – tưởng nhiều
Xăm xăm đè nèo Lam Kiều lần sang
            Nhớ quá chàng Kim đã lần sang, nhưng đến nới chàng ta đã thấy gì?
Thâm nghiêm kín cổng cao tường
…
Tần ngần đứng suốt giờ lâu
Dạo quanh chợt thấy mái sau có nhà
Là nhà Ngô Việt thương gia
Buồng không để đó người xa chưa về
Lấy điều du học hỏi thuê
            Khi chàng Kim viện cớ là trọ học nên thuê nhà cạnh nhà Kiều - ở một ngày, hai bữa không gặp, nhưng ba bốn bữa chắc thế nào cũng có dịp gặp nhau.
Nhẫn từ quán khách lân la
“Tuần trăng thấm thoắt nay đã thèm hai”
Cách tường phải buổi êm trời
Dưới đào dường có bóng người thướt tha
            Chàng Kim rình hoài. Ngóng đợi như vậy hai tháng đã trôi qua. Thì sáng nay nàng mới ra thăm vườn.
            Như trên tôi đã xác định thanh minh là ngày 16 tháng 3. Đến nay là 2 tháng đúng.
“Như vậy Kiều đã ra thăm vườn vào ngày 16 tháng 5 năm Gia Tĩnh I Triều Minh”.
             III.      NGÀY KIM KIỀU GẶP NHAU TRAO KỶ VẬT
Có lẽ nghe sau nhà có tiếng đàn nên Kiều đã ra xem thử ai đã đàn.
Khi chàng Kim thấy dưới đào có bóng người nên đã vội

Buông cầm xốc áo vội ra
Hương còn thơm nức người đà vắng tanh
            Và chàng ta đã vội
Lần theo tường gấm dạo quanh
Trên đào nhác thấy một cành kim thoa
            Không biết Kiều đã vô tình để cành kim thoa vướng trên cành đào hay là nàng ta đã để lại cành kim thoa. Đây là nghi án ta sẽ xem xét sau. Còn chàng thấy vậy đã giơ tay với lấy về nhà.
“Này trong khuê các đâu mà đến đây?”
“Gẫm âu người ấy báu này”
“Chẳng duyên chưa dễ vào tay ai cầm”
            Thật là ngộ nghĩnh. Chiếc thoa của người ta mà mình đã nhóm qua cố tình với lấy về nhà rồi tự đoán mò là duyên của mình.
Liền tay ngắm nghía biếng nằm
Hãy còn thoang thoảng hương trầm chưa phải
            Chàng Kim đã ngắm nghía suốt đêm không nằm. Chàng ta có cảm tưởng hương trầm của người đẹp còn thoang thoảng nơi cành kim thoa!
“Tan sương đã thấy bóng người”
“Quanh tường ra ý tìm tòi ngẩn ngơ”
Sinh đà có ý đợi chờ
Cách tường lên tiếng xa đưa ướm lòng
            Như vậy đó là sáng hôm sau – tức là ngày 17 tháng 5 Kim Trọng và Thúy Kiều gặp nhau.
            Chàng Kim đã trao tặng Kiều là:
Xuyến vàng đôi chiếc khăn là một vuông
Và Thúy Kiều đã tặng lại chàng Kim
Sẵn tay khăn gấm quạt quỳ
Với cành thoa ấy tức thì đổi trao
Trao đổi tặng phẩm để cụ thể hóa mối tình làm tin sự đính ước.
Lần lần ngày gió đêm trăng
Thưa hồng rậm lục đã chừng xuân qua
Ngày vừa sinh nhật ngoại gia
Trên hai đường dưới nữa là hai em
Tưng bừng sắm sửa áo xiêm
Biện dâng một lễ xa đem tấc thành
             IV.      XÁC ĐỊNH NGÀY GIA ĐÌNH KIỀU VỀ NGOẠI DỰ SINH NHẬT
Gia đình Kiều đã về bên ngoại dự sinh nhật trong khoảng thời gian “thưa hồng rậm lục đã chừng xuân qua” vậy là mùa hè, nhưng vào ngày nào? tháng nào? của mùa hè?
Gia đình Kiều về sinh nhật ngoại gia, Kiều ở lại nhà dĩ nhiên là cô lấy cớ “con đau dầu, xin ở lại nhà!”. Đây là cơ hội để đi gặp chàng Kim.
Nhà lan thanh vắng một mình
Ngẫm cơ hội ngộ - đã đành hôm nay
Nàng đã nấu vài món ăn ngon đem sang nhà chàng Kim
Thời trân thức thức sẵn sàng
Gót sen thoăn thoắt dạo ngay mái tường
Rồi cả hai
Sóng vai về chốn thư hiên
Góp lời phong nguyệt nặng nguyền non sông
            Giây phút bên nhau của hai người rất ngắn ngủi, ngày sắp hết –
Ngày vui ngắn chẳng đầy gan
Trông ra ác đã ngậm gương non Đoài
Hai người ngồi nói chuyện và thề bồi từ sáng đến chiều.
Cái vui có bao nhiêu đâu! Chưa bằng một gan tay!
Vắng nhà chẳng tiện ngồi dai
Giã chàng nàng mới kíp dời song sa
Kiều giã biệt chàng Kim rồi ra về
Đến nhà vừa thấy tin nhà
Hai thân còn dở tiệc hoa chưa về
Cửa ngoài vội rủ rèm the
Xăm xăm băng lối vườn “khuya” một mình
            Kiều lại sang nhà trọ của chàng Kim vào lúc nửa đêm (khuya) khi nàng Kiều đi cũng là lúc: “Nhặt thưa gương dọi đầu cành”
Gương là: ánh trăng đã dọi lên đầu cành cây.
Đây là khoảng thời gian ta xác định được là:
“Ngày 21 của mùa hè. Vì nửa đêm trăng mới mọc”
Vậy ngày sinh nhật ngoại gia là ngày 21.
Khi Kiều vào thấy chàng Kim đang ngồi ngủ gục. Nàng Kiều lên tiếng. Kim Trọng rất mừng rước vào sau đó hai người viết lời thề trên giấy hoa tiên rồi cắt tóc trộn với nhau chia đôi mỗi người một nửa.
Hai người uống rượu thề nguyền – Kiều đánh đàn cho chàng nghe. Hai người tâm sự cả đêm cho đến khi:
“Bóng tàu vừa lạt vẻ ngân”
Tin đâu đã thấy cửa ngăn gọi vào
            Vậy là đến mờ sáng – bóng tàu là bóng mái nhà, vì tàu là thanh gỗ dài đặt dọc để đỡ mái nhà.
            Vẻ ngân là: ánh trăng như bạc. Vì gần sáng nên ánh sáng trăng chiếu xuyên qua mái nhà đã bạt bớt đi. Theo kinh nghiệm của dân gian: xác định về mặt trăng:
            Đêm: 20 tuất rốt trăng lên
            Đêm: “21 nửa đêm trăng lên”
            Đêm: “22 gần sáng trăng xuyên mái nhà”
            Đêm: 23 vừa sáng trăng tà
            Như vậy sáng ngày 22 Kim Trọng nhận được tin:
Đem tin thúc phụ từ đường
Bơ vơ lữ thấn tha hương đề huề
Liêu Dương cách trở sơn khê
Xuân đường kíp gọi sinh về hộ tang
            Như vậy chú của Kim Trọng mất được quàn tại Liêu Dương cha gọi chàng về gấp để lo việc tống táng.
Mảng tin xiết nỗi kinh hoàng
Băng mình lẻn trước đài trang tự tình
            Chàng Kim sang nhà báo tin cho Kiều biết
Dùng dằng chưa nỡ rời tay
“Vầng đông trông đã đứng ngay nóc nhà”
            Như vậy đúng giữa trưa chàng Kim chào chia tay ra đi.
Buộc yên quảy gánh vội vàng
Mối sầu xẻ nửa bước đường chia hai
Buồn trông phong cảnh quê người
“Đầu cành quyên nhặt cuối trời nhạn thưa”
            Như vậy khi gắn kết tất cả những câu tả về thời gian khi Kiều – Băng lối vườn giữa đêm khuya ánh trăng lên dọi đầu cành cây. Đến sáng hôm sau ánh trăng vẫn còn. Kế đến giữa trưa Kim Trọng lên đường. Đầu cành chim cuốc (quyên) kêu nhặt là kêu ra rả, cuối trời chim nhạn bay về lưa thưa. “Tháng 6. Đó là khoảng thời gian cuối hè đầu mùa thu”. Chính xác: Ngày sinh nhật ngoại gia là 21 tháng 6.
Ngày chàng Kim về Liêu Dương để hộ tang chú là: trưa, ngày 22 tháng 6. Và tiếp đến chiều ngày hôm ấy tai họa lớp ập đến gia đình Thúy Kiều.
                V.      NGÀY GIA ĐÌNH KIỀU GẶP NẠN
Sau khi chàng Kim lên ngựa đi rồi. Nàng Kiều cũng vừa dời gót thì – Đoàn mừng thọ ngoại hương cũng vừa về.
Hàn huyên chưa kịp dãi dề
Sai nha đâu bỗng bốn bề xôn xao
Người nách thước, kẻ tay đao
Đầu trâu mặt ngựa ào ào như sôi!
            Lợi dụng lời khai của thằng “bán tơ”. Bọn sai nha lấy cớ tìm tang chứng, vật chứng để bọn chúng cướp của.
Cụ Nguyễn Du gọi chúng là ruồi xanh.
Đầy nhà vang tiếng ruồi xanh
            Bọn đầu trâu mặt ngựa mệnh danh “sai nha ấy” thời nào cũng vậy, bọn chúng tha hồ vơ vét cho đầy túi tham.
Một nhà hoảng hốt ngẩn ngơ
                                                     Tiếng oan dậy đất – án ngờ lòa mây
– Người dân đen thấp cổ bé miệng bị đánh đập, tra tấn – tù oan là lẽ thường tình. Bọn chúng trói cha con Vương ông rồi treo lên
Rường cao rút ngược dây oan
Dẫu là đá cũng nát gan lọ người
            Tai nạn đã ập đến khoảng giờ Mùi (từ 13 giờ đến 15 giờ) vào ngày 22 tháng 6 năm Gia Tĩnh.

             VI.      NGÀY VƯƠNG ÔNG ĐƯỢC LÃNH RA
Vì tiền chúng không từ một việc nào cả, đó là lẽ thường tình:
Một ngày lạ thói sai nha
Làm cho khốc hại chẳng qua vì tiền!
Tiền là tiên, là Phật, là sức bật … – tiền là chân lý, tiền là hết ý...
Giải pháp duy nhất để cứu cha và em là hối lộ tiền. Kiều đã đi đến quyết định lớn là “Bán mình để chuộc cha”
Tính bài lót đó luồng đây
Có “ba trăm lượng” việc này mới xong
            Với giá cả hiện nay (300 lượng vàng 4 số 9) khoảng là (500 ngàn đô, cỡ 10 tỉ đồng Việt Nam) kẻ môi giới chạy án là – “Họ Chung có kẻ lại già” giúp cho
Hãy về - tạm phó gian ngoài
Dặn nàng qui liệu trong “đôi ba ngày”
            Tin “Thúy Kiều bán mình” được mối lái truyền đi.
            Và tên buôn người Mã Giám Sinh đã
Cò kè bớt một thêm hai
Giờ lâu ngã giá – vàng ngoài “bốn trăm”
            Có tiền là có tất cả! Mọi thủ tục về giao kèo đã xong.
Tiền lưng đã có việc gì chẳng xong!
Kiều đã nhờ vả với một người chạy án.
Một lời cậy với Chung Công
Khất từ tạm lĩnh Vương Ông về nhà
            Vì hôm trước lão lại già họ Chung dặn Kiều lo chạy tiền trong thời gian “đôi ba ngày” mà thôi. Và:
Họ Chung ra sức giúp vì
Lễ tâm đã đặt tụng kỳ cũng xong
            Lễ tâm tiền hối lộ “300 lượng”. Riêng khoảng phụ chi cho cò và thằng kè, bà mối v.v. trên một trăm lượng nữa là hết nhẵn.
            Vậy vụ án đã xong – Vương Ông được tạm lĩnh về nhà đó là ngày 26 tháng 6 năm Gia Tĩnh.
          VII.      XÁC ĐỊNH NGÀY THÁNG KIỀU LÊN KIỆU HOA
Vụ án thằng bán tơ quan trên đã bỏ túi trên 10 tỉ. Kiều đã qua một cơn lốc lớn – nỗi đau đến tột cùng. Đó là nỗi đau không phải bán mình và đi lưu lạc tha phương mà đau khổ nhất là phải phụ bạc người tình của mình.
Nợ tình chưa trả cho ai
Khối tình mang xuống tuyền đài chưa tan!
...
Nỗi riêng – riêng những bàn hoàn
Dầu chong trắng dĩa – lệ tràn thấm khăn
            Niềm đau khổ lên đến mức tuyệt đỉnh.
Cạn lời hồn ngất máu say
Một hơi lặng ngắt đôi tay giá đồng
            Sau khi nàng Kiều tỉnh lại nàng Kiều đã nhờ cha:
“Nhờ cha trả được nghĩa chàng cho xuôi”
“Sá chi thân phận tôi đòi”
“Dẫu rằng xương trắng quê người quản đâu!”
            Tiếp theo là nhà trai đến rước dâu:
Khắc canh đã giục nam lâu mấy hồi
Kiệu hoa đâu đã đến ngoài
            Quản huyền đâu đã giục người sinh ly
            Quản huyền: tiếng sáo, tiếng đàn rước dâu.
Trời hôm mây kéo tối rầm
            Theo “Thọ Mai gia lễ”  - Khi rước dâu là lúc nửa đêm – Trời tối rầm. Đó là đêm 30 sáng ngày mồng một không có trăng.
Lúc 0 giờ ngày mồng 1 tháng 7 năm Gia Tĩnh Kiều lên xe hoa.

       VIII.      XÁC ĐỊNH THỜI GIAN KIỀU TỰ TỬ LẦN I
Rước nàng về chốn trú phường
Bốn bề xuân khóa một nàng ở trong
            Mã Giám Sinh đóng vai trò của một chàng rể, kỳ thực họ Mã chỉ là con bài thừa lệnh bà Giám đốc nhà chứa là Tú Bà mua Kiều về làm gái giang hồ mà thôi.
Và đêm ấy Mã Giám Sinh đã ép Kiều ngủ chung. Cụ Nguyễn Du thốt lên
Tiếc thay một đóa trà mi
Con ong đã tỏ đường đi lối về
            Và sáng hôm sau – tức sáng ngày mồng 2 tháng 7
Tiếng gà nghe đã gáy sôi mái tường
Lầu mai vừa rúc còi sương
Mã Sinh giục giã vội vàng ra đi
…
Đùng đùng gió giục mây vần
Một xe trong cõi hồng trần như bay
            Đoàn rước dâu đi trong gió bụi – sương lạnh của mùa thu đọng trắng trên cầu
Bạc phau cầu giá đen rầm ngàn mây
Vi lô san sát hơi may
Một trời thu để riêng ai một người
            Hơi may: hơi lạnh gió heo may (gió Tây Bắc – gió mùa thu đã thổi về)
Những là lạ nước lạ non
Lâm Truy vừa một tháng tròn tới nơi
            Như vậy ngày 2 tháng 7 đoàn xe rước dâu khởi hành nay về đến nhà là ngày mồng 2 tháng 8 rồi.
            Sau đó Kiều bị Tú Bà đánh và chửi. Kiều đã lấy dao đâm vào bụng tự tử.
Thuốc than suốt một ngày thâu
Giấc mê nghe đã dàu dàu vừa tan
            Suốt cả một ngày thuốc than đến chiều Kiều tỉnh lại. Đó là ngày mồng 2 tháng 8 năm Gia Tĩnh.
             IX.      XÁC ĐỊNH THỜI GIAN SỞ KHANH LỪA KIỀU TRỐN ĐI
Khi Kiều tỉnh lại – Tú Bà đã chực sẵn bên màn
Lựa lời khuyên giải mơn man gỡ dần
Bà ta hứa sẽ lo cho tương lai của Kiều và để Kiều dưỡng bệnh ở Lầu Ngưng Bích.
Thúy Kiều tưởng nhớ người yêu, nhớ cha mẹ. Trông vời cố hương, nghĩ về thân phận. Không biết mình sẽ về đâu trong tương lai.
Bên trời góc bể bơ vơ
Tấm son gội rửa bao giờ cho phai
            Thế rồi anh chàng họ Sở xuất hiện – chàng ta muốn chứng tỏ mình là một trang hảo hán có lòng nghĩa hiệp, cứu đời.
            Thúy Kiều đã viết thư kể chuyện về mình vào buổi sáng. Đến chiều Sở Khanh đã trả lời (phục thư)
Mở xem một bức tiên mai
Rành rành Tích Việt có hai chữ đề
Lấy trong ý tứ mà suy
“Ngày hai mưới mốt tuất thì phải chăng?”
            Kiều rất thông minh. Mở thư thấy hai chữ “Tích Việt” thì đoán được thông điệp bí mật. Chữ (Tích) phân ra gồm có 3 chữ là: (Trấp là hai mươi), (Nhất là một), (Nhật là ngày). Còn chữ (Việt) có nghĩa là vượt, trong đó có chữ (tuất).
            Như vậy ngày 21 giờ Tuất (khoảng 19 – 21 giờ) mình sẽ trốn đi – Đó là thông điệp của chàng Sở Khanh.
            Như đã hẹn Sở Khanh đến và Kiều
Cùng nhau lẻn bước xuống lầu
Song song ngựa trước, ngựa sau một đoàn
Đêm thu khắc lậu canh tàn
Gió cây trút lá trăng ngàn ngậm gương
            Kiều đã trốn đi theo lời dụ của Sở Khanh – lúc ra đi là giờ Tuất ngày 21. Nhưng tháng nào đây?
            Qua câu Đêm thu vậy là đêm mùa thu – Gió cây trút lá: như vậy gió lớn lá rụng nhiều (trút lá) đúng là cuối mùa thu gió đông bắt đầu thổi về, và cũng là lúc cây rụng lá nhiều nhất vậy là tháng 9.
Kiều đã trốn đi theo lời dụ của Sở Khánh đúng là giờ Tuất ngày 21 tháng 9 năm Gia Tĩnh.
                                                                                              ( Còn tiếp )
Trương Vĩnh Khánh



Chia sẻ bài viết
Bài liên quan

Comments[ 0 ]


Đăng nhận xét