Bàn thêm về từ "Cái"

Lấp Vò, ngày 10 tháng 11 năm 2013              Thầy TRƯƠNG DƯƠNG HOÀNG

                                                                                                            Kính mến!

“TRAO ĐỔI VỚI THẦY TRƯƠNG DƯƠNG HOÀNG”

Bàn thêm về từ “Cái”

- Căn cứ qua bài giảng của tôi tại trường Đại học An Giang, năm học 2012-về Bàn thêm về từ “cái”.

-  Căn cứ kỷ yếu hội thảo “Ngôn ngữ” do Viện Khoa học Xã hội vùng Nam Bộ tổ chức ngày  21/5/2013 tại Đại học An Giang.

-  Căn cứ tham luận của Thạc sĩ Nguyễn Hữu Hiếu.

-  Căn cứ theo “Đại từ điển Tiếng Việt” của Giáo sư Đỗ Hữu Châu Chủ tịch Hội Ngôn ngữ học Việt Nam xuất bản năm 1998.

Riêng từ “cái” có trên 15 nghĩa lý giải. Tiếng “cái” đt Mẹ (từ cổ) như: con dại cái mang đây là một sự hiểu lầm đáng tiếc vì từ cái là mẹ là không đúng.

Vậy “cái” có nghĩa là gì? Do đâu mà có từ này?

Theo Thạc sĩ Nguyễn Hữu Hiếu đã căn cứ qua các nhà ngôn ngữ học.

Từ “cái” có nguồn gốc từ “kẻ” một loại từ Việt cổ chỉ một đơn vị hành chính cơ sở của người Việt xuất hiện từ thời Hùng Vương, trước khi có sự xâm nhập địa danh hành chính theo kiểu Trung Quốc như: Giáp, Hương, Lý… Và chữ “kẻ” đã biến âm thành chữ “cái”…

-    Theo “Đại Nam Quốc Âm tự vị” của Paulus của Sông cái là Sông lớn.

-    Trong sách Giúp đọc Nôm và Hán Việt của L.m Trần Văn Kiệm.

Cái: lớn, cái: quán tự đứng trước danh từ như: cái nhà, cái Bè…

Riêng nhà Nam Bộ học Sơn Nam trong sách “Văn minh miệt vườn”

Tiếng “cái” đứng đầu: Cái Sắn, Cái Bè, Cái Thia, Cái Mơn… Đồng bào địa phương phát âm lơ lớ không rõ rệt là tiếng “cái” hay là “cải”.

Phải chăng “cái” là “kẻ” theo nghĩa kẻ chợ, kẻ sặt?

- Căn cứ “Nguồn gốc dân tộc Việt” người tiền sử từ Châu Phi theo ven biển Ấn Độ - Mã Lai tới Champa vào Việt Nam. Họ mang theo ngôn ngữ của Mã Lai như: cái, bà ba, ba gác…

Theo Bình Nguyên Lộc, tiếng “cái” có nguồn gốc là từ Mã Lai có nghĩa là lãnh tụ là người đàn ông, là hùng mạnh. Trong danh xưng: “Bố Cái Đại Vương” của Phùng Hưng. Chữ “cái” mang ý nghĩa này chứ không phải chữ “cái” là “mẹ” mà từ xưa đến nay người ta đã hiểu nhầm!!

Trong tiếng Mã Lai có từ “Ibu LaKi” có nghĩa là “Bố cái” vì ibu là bố. Ibu laki có nghĩa là nhà lãnh đạo.

Trong một biểu đối chiếu ngôn ngữ do Bình Nguyên Lộc lập (Hội khoa học lịch sử Đồng Tháp) cho ta thấy:

Như vậy: “laki” của Mã Lai đã biến thành “li cáy” của Chăm và “cái” của Việt. Trong câu: “Con dại cái mang” có nghĩa là: con hư thì người chịu trách nhiệm là người cha, chứ không phải là mẹ.

Cụm từ: “Đồ lại cái, người lại cái” hoặc “Đàn bà lại cái” rất phổ biển có nghĩa là “đồng tính luyến ái” hoặc “Pê đê” mà ngày nay người ta thường gọi để chỉ những người “bán nam, bán nữ” – Đó là từ do người Chăm mà ra . Các nhà ngôn ngữ học đã xác định như vậy.

Vì người Chăm nói: “Camay lagi licáy” dịch là: “Đàn bà mà lại còn là đàn ông”. Vậy từ “lại cái” là do “li cáy” mà ra.

Do đó, chỉ có thể nói “Đàn bà lại cái” chứ không thể nói “Đàn ông lại cái” vì “cái” ở đây là đàn ông, chứ không phải là đàn bà là mẹ được. Người xưa đã nhầm nay ta lại nhầm nữa sao?!

Người Mường (Hòa Bình) có từ đồng nghĩa với “Kẻ” là “Kuel” cũng có nghĩa là “thủ lĩnh, người cầm đầu”, vừa là đơn vị xã hội cơ sở, tương đương với thôn của người Việt.

Ở thế kỉ thứ 17 từ kẻ còn gặp trong tiếng Việt, nhưng nghĩa đã đổi khác nó có nghĩa là “quê hương”, hay là “xứ sở”, rộng hơn nghĩa cũ của trong địa danh.

Căn cứ theo từ điển Việt – Bồ - La tinh (1651) của Al.DeRodes, có câu “Mày ở kẻ nào?” nghĩa là: “Quê mày ở đâu?” hoặc là: “Mày ở xứ nào?”.

Như vậy theo các nhà ngôn ngữ học, căn cứ qua các tư liệu đã dẫn của các tác giả trên. Từ tố “cái” chữ khởi đầu của một số địa danh có mấy ý nghĩa như sau:

Để tìm hiểu ý nghĩa của từ tố “cái” ngoài các giả thuyết trên, chúng ta cũng nên căn cứ vào thực tiễn một số địa danh của Việt Nam mang từ tố “cái” khởi đầu ở trên mười dạng như sau đây:

(Xin hẹn kỳ sau tiếp)

                                                                                              Kính chúc thầy sức khỏe

                                                                                                              Thân

                                                                                            TRƯƠNG VĨNH KHÁNH