Nguyễn Hiến Lê (1912 - 1984)

NGUYỄN HIẾN LÊ

( 1912 – 1984 )

                                                             Trương Vĩnh Khánh

Nguyễn Hiến Lê hiệu là Lộc Đình, sinh ngày 20 tháng 11 Âl năm Tân Hợi nhằm ngày 8 tháng 01 năm 1912 (Giấy khai sinh ghi ngày 8/4/1912).

Nguyên quán làng Phương Khê, phủ Quảng Oai, tỉnh Sơn Tây ( nay thuộc Ba Vì, Hà Nội). Ông là một học giả, là nhà nghiên cứu văn hoá Việt Nam.

Xuất thân trong một gia đình nho học, thân phụ Nguyễn Văn Bí, hiệu Đặc Như.

Thuở nhỏ ông học ở trường tiểu học Yên Phụ - trường Bưởi ( Trung học), Trường Cao Đẳng Công Chánh ( Hà Nội ) – Năm 1934 tốt nghiệp được bổ làm việc tại các tỉnh miền tây Nam bộ.

Sau cách mạng tháng 8/1945, ông từ bỏ đời sống công chức về Long Xuyên dạy học trường Trung học Thoại Ngọc Hầu (collège de long xuyên).

Năm 1952, ông lên Sài Gòn mở nhà xuất bản biên dịch sách, sáng tác và viết báo.

Tính đến năm 1975, ông đã cho xuất bản hơn 100 tác phẩm về nhiều lĩnh vực như: văn học, ngôn ngữ học, triết học, tiểu luận phê bình giáo dục, chính trị, kinh tế, gương danh nhân du ký, dịch tiểu thuyết, học làm người…

Từ năm 1975 cho đến lúc qua đời, ông còn trước tác được hơn 20 tác phẩm. Trong số đó có những cuốn như: “Lịch sử thế giới, Đông kinh nghĩa thục, Văn minh Arập, Sử Trung Quốc, Lịch sử văn minh Trung Quốc, nguồn gốc văn minh, Khảo luận về Ngữ pháp Việt Nam, gương danh nhân và kinh dịch”( in theo bản thảo chép tay của Nguyễn Hiến Lê ) mới xuất bản năm 1992 của nhà xuất bản Văn học Hà Nội, được đánh giá là một công trình khảo cứu có giá trị khoa học cao.

Vào năm 1967, chính quyền Sài Gòn đã tặng ông cùng Giản Chi – giải thưởng văn chương toàn quốc về: Giải nhất ngành biên khảo và giải tuyên dương sự nghiệp Văn học – Nghệ thuật (1973) với danh hiệu cao quí đương thời, cung một ngân phiếu một triệu đồng ( tương đương 25 cây vàng lúc đó )

Nhưng ông đã công khai từ chối với lý do: “ dùng tiền ấy để giúp nạn nhân chiến tranh” và bản thân tác giả cũng không dự giải.

Năm 1980, ông về ẩn cư ở Long Xuyên. Ông lâm bênh và mất lúc 8 giờ 50 phút ngày 22 tháng 12 năm 1984 tại bênh viện An Bình – chợ Lớn TP Hồ Chí Minh- hưởng thọ 72 tuổi. Hoả thiêu vào ngày 24 tháng 12 năm 1984 tại đài thiêu Thủ Đức.

Di cốt Nguyễn Hiến Lê được đem về chôn cất trong khuôn viên nhà bà Nguyễn Thị Liệp ( vợ thứ 2 ) ở Long Xuyên.

Năm 1999 Bà Liệp tạ thế và được an táng trong khuôn viên chùa Phước Ân, ở rạch Cai Bường ( thuộc xã Vĩnh Thạnh, huyện Lấp Vò, tỉnh Đồng Tháp ). Di cốt của ông cũng được đem đặt trên phần mộ của bà.

Còn người con trai của ông là Nguyễn Nhật Đức và Bà Tuệ là vợ cả của ông đang định cư tại Pháp.

Nhân ngày Thanh minh 24/3 AAl – Quý tỵ, nhằm ngày 13 tháng 2 năm 2013- nhà văn Vũ Ngọc Tiến từ Hà Nội vào thăm tôi. Chúng tôi đã viếng mộ cụ Nguyễn Hiến Lê với bài thơ được đọc trước mộ như sau:

Về Miền Tây – Viếng thăm thầy

Trăm năm một cõi – khối mây vô thường

Một đời nặng nợ văn chương

Chồng Nam, vợ Bắc đoạn trường lắm thay !

Quê hương thương nhớ lắt lay

Tha phương cầu thực - trắng tay phong trần

Nghiêng nghiêng nắng trải chiều xuân

Mờ mờ sương khói -  bâng khuâng nhớ người

Ngẩn ngơ dưới bóng chiều rơi

Đơn sơ nắm mộ cỏ phơi úa màu

Văn chương để lại ngàn sau

Trời Nam luân lạc - thấm đau ngàn đời

Hào hoa nặng nợ - số trời

Nén hương viếng mộ - dâng người - tài hoa

                                         Thanh Minh 24/3 Âl – Quý Tỵ ( 13/2/2013 )

                                                Vĩnh Thạnh,, Lấp Vò, Đồng Tháp

                                                                            TVK